Eigendomsvoorbehoud (+voorbeeld clausule)

Zonder eigendomsvoorbehoud verliest u bij wanbetaling zowel uw geld als uw producten

Levert u zaken op rekening aan uw klant?

Dan weet u ongetwijfeld dat uw zaken tussen wal en schip vallen als u geen eigendomsvoorbehoud bent overeengekomen. Zeker bij faillissement van uw klant.

U bent dan zowel uw geld als uw geleverde producten kwijt. Dit kost dus dubbel geld, want van een kale kip kunt u niet plukken.

Wist u dat u met een eigendomsvoorbehoud uw goederen wél kunt terughalen?

Ons advies:

Lees hieronder wat een eigendomsvoorbehoud is en hoe het werkt. Bekijk ook onze 3 tips hoe u een eigendomsvoorbehoud kunt inroepen. En download onze voorbeeld clausule om uzelf beter te beschermen tegen wanbetalers.

Wat is eigendomsvoorbehoud?

Betekenis eigendomsvoorbehoud:

Een eigendomsvoorbehoud houdt in dat de eigendom van een geleverde zaak pas overgaat zodra de tegenprestatie is verricht. De tegenprestatie bestaat doorgaans uit betaling van de overeengekomen koopsom.   

Het eigendomsvoorbehoud wordt vooral gebruikt bij koopovereenkomsten tot verkoop van zaken, maar kan ook worden toegepast bij een ruilovereenkomst.

In tegenstelling tot het recht van reclame dient een eigendomsvoorbehoud wél te worden overeengekomen. Het eigendomsvoorbehoudsrecht is namelijk geen wettelijke bevoegdheid, maar een contractuele bevoegdheid die moet zijn afgesproken.

Wikipedia geeft de volgende definitie van het eigendomsvoorbehoud:

'Bij eigendomsvoorbehoud worden goederen geleverd, maar gaat de eigendom nog niet op de ontvanger over. Dat gebeurt pas als aan een aanvullende voorwaarde is voldaan. Indien en zolang niet aan de voorwaarde is voldaan, verkrijgt de ontvanger nog niet het eigendom. Dit laat onverlet dat de eigendom teniet kan gaan door natrekking, vermenging of zaaksvorming.'
 

Eigendomsvoorbehoud in de wet in artikel 3:92 Burgerlijk Wetboek (BW)

Het eigendomsvoorbehoud is geregeld in de wet in artikel 3:92 van het Burgerlijk Wetboek (BW)

Artikel 3:92 lid 1 BW omschrijft het eigendomsvoorbehoud als volgt:

'Heeft een overeenkomst de strekking dat de een zich de eigendom van een zaak die in de macht van de ander wordt gebracht, voorbehoudt totdat een door de ander verschuldigde prestatie is voldaan, dan wordt hij vermoed zich te verbinden tot overdracht van de zaak aan de ander onder opschortende voorwaarde van voldoening van die prestatie.'

(tekst wetsartikel actueel per 2020) 

Hoe werkt eigendomsvoorbehoud?

Uit de bovenvermelde wettekst blijkt dat bij een eigendomsvoorbehoud wordt vermoed dat het om een opschortende voorwaarde gaat. Dit betreft een wettelijk vermoeden, want een eigendomsvoorbehoudsrecht kan ook anders worden vormgegeven.

Uitgaande van de wettelijke hoofdregel dat het moment wordt opgeschort waarop de eigendom overgaat, geldt dat u als verkoper afgifte kunt vorderen van uw zaken zo lang u nog eigenaar van de zaken bent. Dit wordt ook wel revindiceren genoemd. Zo nodig kan in een gerechtelijke procedure afgifte van de zaken worden gevorderd. Dit wordt ook wel een vordering tot revindicatie (afgifte) genoemd.

Daarnaast kan beslag tot afgifte worden gelegd, zowel conservatoir afgiftebeslag (voordat u een vonnis hebt) als executoriaal afgiftebeslag (nadat u een vonnis hebt).

Een eigendomsvoorbehoud biedt u een sterke bescherming tegen wanbetaling, ook in faillissement. U behoudt als verkoper immers een goederenrechtelijke aanspraak op de geleverde zaken. U blijft dus eigenaar totdat uw factuur is betaald.

Mededelingsplicht aan Belastingdienst bij inroepen eigendomsvoorbehoud op bodemzaken

Hoewel een eigendomsvoorbehoud een sterke bescherming biedt, dient u wel rekening te houden met de mededelingsplicht aan de Belastingdienst als uw zaken als zogenaamde bodemzaken kwalificeren.

Bodemzaken zijn roerende zaken die zich op de bodem van een belastingschuldige bevinden en die dienen tot stoffering. Onder stoffering vallen alle zaken die strekken tot een enigszins duurzaam gebruik van de bodem, zoals de inventaris of machines.

De mededelingsplicht houdt in dat u de Belastingdienst vooraf moet melden dat u uw rechten op de betreffende (bodem)zaken wilt laten veiligstellen. Deze mededeling dient plaats te vinden door middel van het daartoe bestemde formulier

Voor meer informatie hierover zie Mededelingsplicht over zekerstelling van een recht op een bodemzaak

Voor welke vorderingen kan een eigendomsvoorbehoud worden bedongen?

Een eigendomsvoorbehoud biedt een ruimere bescherming dan het recht van reclame omdat het zowel voor de koopprijs als voor bijkomende vorderingen kan worden bedongen.

Een eigendomsvoorbehoud kan uitsluitend worden bedongen voor vorderingen die verband houden met het leveren van zaken, te weten voor:

• de koopprijs
• de kosten van bijkomende werkzaamheden, zoals montage of installatie.
• schadevergoeding, inclusief rente en kosten.

Tip:

Het verdient aanbeveling om uw eigendomsvoorbehoud voor al de bovenvermelde vorderingen te bedingen. Dus zowel voor de betaling van de koopprijs en de kosten van de bijkomende werkzaamheden, als voor eventuele vorderingen op de koper doordat hij zijn verplichtingen niet nakomt.

Artikel 3:92 lid 2 BW omschrijft het als volgt:

'Een eigendomsvoorbehoud kan slechts geldig worden bedongen ter zake van vorderingen betreffende de tegenprestatie voor door de vervreemder aan de verkrijger krachtens overeenkomst geleverde of te leveren zaken of krachtens een zodanige overeenkomst tevens ten behoeve van de verkrijger verrichte of te verrichten werkzaamheden, alsmede ter zake van de vorderingen wegens tekortschieten in de nakoming van zodanige overeenkomsten. Voor zover een voorwaarde op deze grond nietig is, wordt zij voor ongeschreven gehouden.'

(tekst wetsartikel actueel per 2020)

Uit de laatste zin blijkt dat een eigendomsvoorbehoud niet voor andere vorderingen kan worden bedongen dan is vermeld in dit wetsartikel. Een beding met een ruimere formulering is nietig voor zover dit te ver gaat. Een eigendomsvoorbehoud 'uit welke hoofde dan ook' is dus te ruim geformuleerd en geldt enkel voor de vorderingen zoals hierboven vermeld.

Wel is het mogelijk om een eigendomsvoorbehoud te laten uitstrekken tot eerdere en latere overeenkomsten. Het is dus niet nodig dat alle zaken worden geleverd op grond van dezelfde overeenkomst.

Als er verschillende overeenkomsten worden gesloten, kan worden bedongen dat het eigendomsvoorbehoud tot zekerheid strekt voor alle reeds gesloten en nog te sluiten overeenkomsten. Dit geldt voor de bovenvermelde 3 posten, dus zowel voor de koopprijs als voor de bijkomende werkzaamheden en schadevergoeding.

Verschillende soorten eigendomsvoorbehoud

Uit het voorgaande blijkt dat de omvang van een eigendomsvoorbehoud kan verschillen afhankelijk van de formulering van de betreffende clausule.

De volgende soorten eigendomsvoorbehoud worden onderscheiden:

Beperkt eigendomsvoorbehoud

Een eigendomsvoorbehoud kan beperkt zijn omdat het enkel toeziet op de koopsom en niet ook op de kosten van bijkomende werkzaamheden en schadevergoeding.

Verder kan een eigendomsvoorbehoud beperkt zijn omdat het alleen betrekking heeft op de betreffende overeenkomst en niet ook op eerdere en latere overeenkomsten.

Maakt u gebruik van een beperkt eigendomsvoorbehoud? Dan beperkt u uw eigen verhaalsmogelijkheden onnodig. U kunt beter gebruik maken van een uitgebreid eigendomsvoorbehoud.

Uitgebreid eigendomsvoorbehoud/verruimd eigendomsvoorbehoud

Een uitgebreid eigendomsvoorbehoud - ook wel verruimd eigendomsvoorbehoud genoemd - is zo ruim mogelijk geformuleerd en ziet toe op alle 3 de vorderingen waarvoor een eigendomsvoorbehoud kan worden bedongen.

Verder ziet een uitgebreid eigendomsvoorbehoud ook toe op eerdere en latere overeenkomsten. Hierdoor gaat de eigendom van de geleverde zaken pas over zodra alle vorderingen uit hoofde van alle gesloten koopovereenkomsten zijn voldaan. Het spreekt voor zich dat dit een betere bescherming biedt dan een beperkt eigendomsvoorbehoud.

Verlengd eigendomsvoorbehoud

Een verlengd eigendomsvoorbehoud ziet toe op zaken die worden vervaardigd uit de onder eigendomsvoorbehoud geleverde zaken. Een verlengd eigendomsvoorbehoud is echter niet mogelijk naar Nederlands recht. Het is namelijk niet mogelijk om bij partijafspraak af te wijken van goederenrechtelijke regelgeving, zoals ten aanzien van zaakvorming, natrekking of vermenging.
 

Voorbeeld eigendomsvoorbehoud clausule voor in uw algemene voorwaarden

Wilt u gebruik kunnen maken van een uitgebreid eigendomsvoorbehoud?

Verwerk dan de onderstaande voorbeeld eigendomsvoorbehoud clausule in uw contracten of algemene voorwaarden:

‘Alle door [uw bedrijfsnaam] geleverde zaken blijven eigendom van [uw bedrijfsnaam] tot op het moment dat koper volledig heeft voldaan aan al zijn betalingsverplichtingen jegens [uw bedrijfsnaam] uit hoofde van enige met [uw bedrijfsnaam] gesloten overeenkomst tot het leveren van zaken of het verrichten van werkzaamheden of diensten, vorderingen terzake van het tekortschieten in de nakoming van een dergelijke overeenkomst daaronder begrepen.’

Hoe eigendomsvoorbehoud uitoefenen?

Hieronder wordt uitgelegd hoe u het eigendomsvoorbehoud kunt uitoefenen.

Er worden 2 situaties onderscheiden:

1. Eigendomsvoorbehoud zonder ontbinding

Het inroepen van uw eigendomsvoorbehoud hoeft niet tot ontbinding van de onderliggende overeenkomst te leiden. U kunt op grond van uw eigendomsrecht immers afgifte van uw zaken vorderen zonder dat er ontbinding plaatsvindt (zie hierboven). Het is zelfs mogelijk dat ontbinding juridisch gezien nog niet mogelijk is omdat nog niet is voldaan aan de vereisten voor ontbinding, zoals verzuim.

U kunt hiervan bijvoorbeeld gebruik maken als u na het sluiten van de overeenkomst bekend bent geworden met omstandigheden die u doen vermoeden dat de koper zijn verplichtingen niet zal nakomen. U bent dan bevoegd om tot opschorting over te gaan op grond van artikel 6:263 lid 1 BW. U kunt dit combineren met een vordering tot afgifte van uw zaken. Aangezien dan nog geen ontbinding plaatsvindt, betreft dit wel een tijdelijke maatregel. U blijft op grond van de gesloten overeenkomst immers gehouden om de eigendom van de zaken over te dragen.

In de regel leidt een beroep op een eigendomsvoorbehoud echter wel tot ontbinding van de overeenkomst (waarover hierna meer).

2. Eigendomsvoorbehoud met ontbinding

Doorgaans leidt het inroepen van het eigendomsvoorbehoud ook tot ontbinding van de onderliggende overeenkomst. Uit uw verklaring aan de koper kan immers expliciet of impliciet blijken dat u ontbinding beoogt. Bijvoorbeeld omdat de terugname van de zaken wordt gecombineerd met restitutie van de koopprijs, al dan niet onder verrekening van schadevergoeding.

Uiteraard dient er wel te zijn voldaan aan de vereisten van ontbinding, zoals verzuim.

Het is afhankelijk van de omstandigheden van het geval of in de uitoefening van het eigendomsvoorbehoud een ontbinding ligt besloten.

Bij ontbinding dienen de reeds verrichte prestaties over en weer ongedaan te worden gemaakt. Concreet betekent dit dat uw koper zal moeten toestaan dat u de geleverde zaken terugneemt. Daar staat echter tegenover dat u de koper eventuele reeds verrichte deelbetalingen moet terugbetalen. Eventuele vorderingen die u op de koper hebt, zoals een vordering tot schadevergoeding (waarover later meer), kunt u hiermee verrekenen.

Eigendomsvoorbehoud inroepen? Houd rekening met deze 3 tips

Gezien het voorgaande verdient het aanbeveling om duidelijk te communiceren bij het inroepen van eigendomsvoorbehoud.

Wat vermeldt u bij het inroepen van eigendomsvoorbehoud?

3 tips:

1. Ontbinding. Vermeld of u de onderliggende overeenkomst wel of niet ontbindt.
   
   
2. Schadevergoeding. Vermeld of u aanspraak maakt op schadevergoeding en zo ja, om welke schadeposten en bedragen dit gaat.
   
   
3. Verrekening. Vermeld of u zich beroept op verrekening (bijvoorbeeld van uw schade met een al betaald deel van de koopsom).

Meer tips? Download ons gratis e-book

Behalve meer tips bevat ons e-book ook voorbeeldbrieven en zelfs kant en klare betalingsvoorwaarden.

Download ons e-Book Eerste hulp bij incasso (scrol naar einde pagina).

 

Schadevergoeding bij eigendomsvoorbehoud

U hebt recht op schadevergoeding als u zich op een eigendomsvoorbehoud beroept om uw zaken terug te halen. U lijdt immers schade, want de (resterende) koopsom wordt niet meer voldaan.

Uw koper is op grond van de wet aansprakelijk voor de schade die u lijdt doordat geen nakoming, maar ontbinding van de overeenkomst plaatsvindt. De koper dient in dat geval het zogenaamde positieve contractsbelang te vergoeden. Dit houdt in dat u als verkoper zoveel mogelijk in de (hypothetische) situatie moet worden gebracht waarin de overeenkomst naar behoren zou zijn nagekomen. Concreet betekent dit dat de koper u de gederfde winst en de gemaakte kosten moet vergoeden.

Denk bijvoorbeeld aan de kosten in verband met:

• levering
• montage
• installatie
• terughaling
• beschadiging
• waardedaling
• renteverlies
• incasso

Eigendomsvoorbehoud bij faillissement

Normaal gesproken vallen geleverde zaken in de failliete boedel. Hetzelfde geldt voor uw concurrente vordering op uw failliete klant. Dit kost dus dubbel geld omdat u zowel uw geld als uw zaken kwijtraakt door een faillissement van uw klant.

Het eigendomsvoorbehoud kan gelukkig echter ook in faillissement worden gebruikt, waardoor u als leverancier ook wordt beschermd bij faillissement van uw klanten.

Met een eigendomsvoorbehoud kunt u in faillissement uw goederen terughalen. Hiermee voorkomt u dat uw onbetaalde zaken in de failliete boedel vallen.

Bij faillissement van uw klant dient u de brief waarin u zich op een eigendomsvoorbehoud beroept, te richten aan de curator. U moet de curator hierbij een redelijke termijn gunnen om de (resterende) koopprijs te betalen of hiervoor zekerheid te stellen. Een termijn van 14 dagen zal doorgaans redelijk zijn.

De curator kan beslissen om de (resterende) koopprijs alsnog te betalen of de zaken over te dragen. 

In sommige faillissementen gelast de rechter-commissaris een zogenaamde afkoelingsperiode, waardoor de curator de tijd krijgt om orde op zaken te stellen. Gedurende deze periode kunnen schuldeisers hun rechten niet te gelde maken. Na afloop van deze periode kunt u de onder eigendomsvoorbehoud geleverde zaken alsnog terughalen.

Bij een faillissement van uw klant dient wel rekening te worden gehouden met het bodemrecht van de Belastingdienst. Voor meer informatie zie de Leidraad Invorderingen

Eigendomsvoorbehoud bij surséance van betaling

Ook bij surséance van betaling kan een beroep op eigendomsvoorbehoud worden gedaan. U dient uw brief in dat geval te richten aan de bewindvoerder.

Einde eigendomsvoorbehoud: wanneer vervalt een eigendomsvoorbehoudrecht?

Een eigendomsvoorbehoud kan tenietgaan. Bijvoorbeeld door voldoening van de vorderingen waarvoor het eigendomsvoorbehoud is bedongen.

Maar een eigendomsvoorbehoud kan ook vervallen door omstandigheden waarop u zelf helaas niet altijd invloed hebt.

Hieronder worden 3 veel voorkomende situaties beschreven:

1. Geen eigendomsvoorbehoud bij doorverkochte zaken

Zijn uw zaken inmiddels doorverkocht en geleverd aan een derde?

Dan kunt u zich helaas niet meer op het eigendomsvoorbehoud beroepen als die derde niet wist of kon weten dat er een eigendomsvoorbehoud op de geleverde zaken rustte. Derdenbescherming dus.

2. Geen eigendomsvoorbehoud bij zaken die niet langer in dezelfde staat zijn

Bevinden uw zaken zich niet langer in dezelfde staat?

Het eigendomsvoorbehoud kan niet meer worden ingeroepen als de geleverde zaken zich niet meer in dezelfde staat bevinden. Bijvoorbeeld omdat de zaken in een productieproces zijn bewerkt of verwerkt. Denk bijvoorbeeld aan zaaksvorming of aan vermenging van zaken, waaronder oneigenlijke vermenging.

3. Geen eigendomsvoorbehoud bij zaken die niet identificeerbaar zijn

Zijn uw zaken niet identificeerbaar?

Een eigendomsvoorbehoud gaat ook teniet als de geleverde zaken niet langer zelfstandig identificeerbaar zijn.

Uw zaken moeten kunnen worden onderscheiden van eventuele andere in het magazijn van de koper aanwezige, soortgelijke zaken. Kunt u niet aantonen welke zaken u hebt geleverd, dan kan een beroep op het eigendomsvoorbehoudsrecht helaas niet slagen.

Tip:

Gezien het voorgaande verdient het aanbeveling om uw zaken van niet te verwijderen kenmerken te voorzien, zoals een serienummer of uw bedrijfsnaam.

Daarnaast kan een goede administratie uitkomst bieden als daaruit blijkt dat het om de door u geleverde zaken gaat, bijvoorbeeld door het vermelden van referentie- of serienummers op de facturen die corresponderen met de kenmerken op uw producten.

Geen eigendomsvoorbehoud? Het recht van reclame biedt een vangnet

Hebt u geen eigendomsvoorbehoud gemaakt? Of is uw eigendomsvoorbehoud vervallen?

Kijk dan snel of u een beroep kunt doen op het recht van reclame

Direct een vraag stellen over eigendomsvoorbehoud?

Stel uw vraag door hieronder een reactie te plaatsen.
Wij reageren zo snel mogelijk (meestal dezelfde werkdag).